کتاب الکترونیک چگونه ابداع شد؟

کتاب الکترونیک (یا کتاب دیجیتال) که در زبان انگلیسی با نامِ e-book شناخته شده، یک فایل الکترونیک است که حاوی یک متنِ دیجیتال می‌باشد. «کتاب‌خوان» یک دستگاه الکترونیک است که به طور ویژه برای مطالعه‌ی کتاب الکترونیک – بدون نیاز به رایانه – مورد استفاده قرار می‌گیرد.

«مایکل هارت» در سال 1971 – زمانی که حتی اینترنت ابداع نشده بود –، «پروژه‌ی گوتنبرگ» را با هدف دیجیتالی کردن کتاب‌ها تأسیس می‌کند. اولین کتابِ دیجیتالی در پروژه‌ی گوتنبرگ که در فایلی با حجم پنج کیلوبایت عرضه شد، «اعلامیه‌ی استقلالِ ایالات متحده» است. هارت در تاریخ چهارم ژوئیه‌ی 1971 (روز جشن ملی آمریکا) با قرار دادن «اعلامیه‌ی استقلال ایالات متحده» بر روی رایانه، آن را در دسترس آزادِ کاربرانِ شبکه‌‌ی Arpanet (که مخفف Advanced Research Projects Agency Network می‌باشد) گذاشت، و به این ترتیب عنوان خالقِ نخستین کتاب الکترونیک را از آن خود کرد. او در آن زمان هنوز دانشجو بود، اما توانسته بود به رایانه‌ی کارگاهِ تحقیقات دانشگاه دسترسی پیدا کند. وی در حالی که علاقه‌ی چندانی به پردازشِ داده‌ها نداشت، به این روش جالب برای استفاده از دستگاه رسید. آن طور که از شنیده‌ها برمی‌آید او ابتدا تصمیم داشته این ابداع خود را از طریق ایمیل برای تمام کاربران شبکه‌ی Arpanet ارسال کند، اما پس از اطلاع از خطر احتمالیِ اشباع سیستم، آن را بر روی یک سِروِر Arpanet قرار می‌دهد.پس از آن، هارت به کپی کردنِ متون متفاوتی مانند «کتاب مقدس» یا «آلیس در سرزمین عجایب» ادامه می‌دهد و در نتیجه به عنوان بنیان‌گذارِ نخستین کتابخانه‌ی کتاب الکترونیک در جهان شناخته می‌شود. امروز پروژه‌ی گوتنبرگ امکانِ دسترسی به بیش از 36000 کتاب الکترونیک را فراهم کرده است که قابلیت دانلود شدن بر روی رایانه و دستگاه‌های کتاب‌خوان را دارند.مایکل هارت در تاریخ ششم سپتامبر سال 2011 در ایالت ایلینوی آمریکا درگذشت.

در سال‌‌های 1992 و 1993، «اف. کرونیولا» و «ای. ریگامونتی» نخستین e-book را به عنوان پروژه‌ی پایان تحصیلات خود در دانشگاهِ پُلی‌تکنیک میلان طراحی و اجرا می‌کنند.

در  سال 1988، شرکت فرانسویِ سیتال توسط «ژاک آتالی» و «اریک  اورسِنا» تأسیس می‌شود و اولین دستگاه خوانش کتاب الکترونیک را با نام «Cybook» ابداع و روانه‌ی بازار می‌کند. این تلاشِ اولیه به رغمِ آن که در دوران خود توجه گسترده‌ی رسانه‌ها را جلب می‌کند (به طوری که فضایی در سالن کتاب پاریس به آن اختصاص داده می‌شود)، از لحاظ تجاری با شکست مواجه می‌شود. اما دو نفر از کارمندان این شرکت، فعالیت خود را در این زمینه ادامه می‌دهند و در سال 2003 شرکتِ bookeen را تأسیس می‌کنند.

ده سال بعد، با بهبود چشم‌گیرِ کیفیتِ خوانش از طریق مانیتور، کتاب الکترونیک برای فتح بازارهای بزرگ خیز برمی‌دارد. این پدیده در سال 2010 سهم قابل توجهی از بازارهای آمریکا را از آن خود می‌کند. بسیاری از ناشران، توزیع کتاب‌های الکترونیک در حوزه‌های عمومی را آغاز کردند. در سال 2011، سازنده‌ی دستگاه کتاب‌خوانِ Bookeen نیز به نوبه‌ی خود بازاریابیِ کتاب الکترونیک را در دستور کار قرار می‌دهد و به همین منظور سایت bookeenstore.com را راه‌اندازی می‌کند.

در همین دوران، بعضی از ناشران کتاب، نه لزوماً با دلایل کیفی بلکه بیشتر با توجه به مسئله‌ی هزینه و سوددهی، ترجیح می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهند آثار نویسندگانِ خود را به این شیوه منتشر کنند. در مقابل، برخی نویسندگان با هدفِ رهایی از سلطه‌ی ناشران و یا به دلیل پذیرفته نشدن دستنوشته‌های‌شان از سوی ناشران کتاب‌های کاغذی، آثار خود را – به صورت رایگان، یا با واسطه‌ی سایت‌هایی که به دانلودِ پولی اختصاص دارند – از طریق اینترنت در  دسترس عموم قرار می‌دهند.