این کتاب داستان شورانگیز زندگی مولانا به نویسندگی نهال تجدد است.

شمس از مولانا پرسید: «کدام یک بزرگ‌ترند؛ بایزید یا پیغمبر؟».

مولانا در حالی که احساس می‌کرد آتشی شگرف از کاسه سرش به سوی ابرهای سنگین بیرون می‌جهد، پاسخ داد: «محمد بزرگ‌تر است. تشنگی بایزید تنها با نوشیدن قطره‌ای که در ظرف ادراک او می‌گنجید، تشفی یافت، در حالی که تشنگی محمد بیکران بود. بایزید چون به حقیقت رسید، بی‌درنگ احساس کرد که سیراب شده است و دیگر نگاهی به دورتر نیفکند اما محمد، همچنان که روز به روز و ساعت به ساعت پیش می‌رفت، چشمش بیش از پیش بر انوار الهی باز می‌شد و عظمت قدرت و حکمت پروردگار را می‌دید. از همین رو، خطاب به خدا گفت که نمی‌تواند او را چنان که سزای اوست بشناسد؛ ما عرفناک حق معرفتک».

این، آغاز لحظه‌ای است که ماجرای شگفت ارتباط شمس و مولانا آغاز می‌شود؛ داستانی که حاصل آن، خلق یکی از عظیم‌ترین آثار عرفانی جهان و پرشورترین غزل‌های عاشقانه - عارفانه فارسی شده است.

داستان زندگی مولانا جلال‌الدین رومی، داستان مشهوری در تاریخ فرهنگ و ادبیات ایران است و ماجرای عشق پرشور او به شمس تبریزی - که تمام زندگی این شاعر و عارف مشهور را تحت تاثیر قرار داد - از ماجراهای معروفی است که هم ذهن اهل فرهنگ و ادبیات را به خودش مشغول کرده، هم ذهن مردم علاقه‌مند به ادبیات و عرفان را و همه در دل این داستان شگفت، دنبال نشانه‌هایی می‌گردند که کیفیت و جزئیات آن را برایشان روشن کند.

جذابیت‌های ماجرا آن‌قدر زیاد بوده که تا حالا آدم‌های زیادی سوژه ناب زندگی شمس و مولانا را دستمایه خلق آثار هنری‌شان کرده‌اند و هر کس با روایت خودش، تصویری از این زندگی را به دست داده است. 

اما «عارف جان سوخته»، روایتی است از نهال تجدد، نویسنده‌ای ایرانی‌الاصل که این داستان را به زبان فرانسه نوشته است.

در حالی که شیفتگان مولانا به خیال خودشان برای بزرگداشت او قصه‌هایی اغراق‌آمیز و آمیخته با تحریف‌های تاریخی ساخته و پرداخته‌اند، مخالفان و تنگ‌نظران هم نسبت‌هایی ناروا در حق او روا داشته‌اند و به‌طور کلی هر دو دسته، از ظن خود گفتار و رفتار او را تعبیر و تفسیر کرده‌اند.

این کتاب کوشیده است با تکیه بر مستندات تاریخی و مدارک معتبر، البته در قالب یک رمان تاریخی، شرح حالی قابل اعتنا از نظر تاریخی از زندگی مولانا فراهم کند. شکل نقل روایت و زاویه دید داستان هم کتاب را به اثری خواندنی تبدیل کرده است.

کتاب، هم شرح حال مولانا را دربر می‌گیرد و هم به رویدادهای تاریخی زمان او اشاره دارد. نویسنده در جاهای مختلف، شعرهایی از او را چاشنی داستان کرده است و به این ترتیب، توانسته نیمرخی نزدیک به واقعیت و به دور از افسانه‌پردازی از مولانا ترسیم کند.

این کتاب از چند فصل اصلی تشکیل شده که به نام شخصیت‌های مهم و مشهور داستان نامگذاری شده‌اند؛ شمس‌الدین، صلاح‌الدین، حسام‌الدین که آدم‌های مهم زندگی مولانا بوده‌اند. قابل توجه این است که عکس روی جلد کتاب، عکسی است که پیروز سیار - نویسنده ایرانی - از مراسم سماع در قونیه گرفته و گویا پیشنهاد ترجمه این کتاب را هم همین نویسنده به مترجم کتاب داده است.